3rd June 2025 at 9:11 AM

 1 minute read

અયોધ્યાઃ શ્રીરામ જન્મભૂમિમાં આજે સવારે 6.30 કલાકથી બીજા પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા સમારોહની શરૂઆત થઈ હતી. ત્રણ દિવસ સુધી ચાલનારા આ સમારોહમાં રામ દરબાર, શિવલિંગ, ગણપતિ, હનુમાન, સૂર્ય, ભગવતી અને અન્નપૂર્ણાની સાથે શેષાવતાર મંદિરમાં દેવ વિગ્રહની પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા થશે. રામ મંદિરને રોશનીથી શણગારવામાં આવ્યું છે.

ત્રિદિવસીય સમારોહમાં મંગળવાર અને બુધવારે સવારે 6.30 કલાકથી 12 કલાક સુધી પૂજા-અનુષ્ઠાન થશે. જેમાં 1978 મંત્રોની સાથે અગ્નિ દેવતાને આહુતિ આપવામાં આવશે. તેમજ રામરક્ષા સ્તોત્ર, હનુમાન ચાલીસા તથા અન્ય ભક્તિ ભજનોનો પાઠ કરવામાં આવશે. મુખ્ય સમારોહ 5 જૂને થશે. જેમાં રામ દરબાર (શ્રીરામ, સીતા, લક્ષ્મણ અને હનુમાન)ની પ્રાણ પ્રતિષ્ઠાની સાથે સાથે સાત અન્ય મંદિરોમાં દેવ પ્રતિમાની સ્થાપના થશે.

રામ જન્મભૂમિમાં બીજા પ્રાણ પ્રતિષ્ઠાના પ્રથમ દિવસે પંચાગ પૂજન, મંડપ પ્રવેશ, યજ્ઞ મંડપ પૂજન, ગ્રહ યોગ, અગ્નિસ્થાપન, વન, કર્મ કુટી, જળાધિવાસ અનુષ્ઠાન થશે. શ્રીરામ જન્મભૂમિ પરિસરમાં રામ દરબાર સહિત તમામ મંદિરમાં સ્થાપિત મૂર્તિઓના શુદ્ધિકરણની પ્રક્રિયાનો આજે સવારથી આરંભ થયો હતો.5 જૂને થનારો મુખ્ય સમારોહ ઐતિહાસિક હશે. આ દિવસે રામ દરબારની પ્રાણ પ્રતિષ્ઠાની સાથે સાથે સાત અન્ય મંદિરોમાં પણ પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા થશે.

અક્ષય તૃતીયાનું ભારતીય સંસ્કૃતિમાં વિશેષ રીતે મહત્ત્વ રહેલું છે. આ તિથિને શુભ માનવામાં આવે છે. માહિતી પ્રમાણે જેનો ક્ષય થતો નથી, તે અક્ષય તરીકે ઓળખાય છે. તો આવો જાણીએ અખાત્રીજે કરેલું કોઈ પણ કાર્ય કેમ અક્ષય બને છે, અને કોની પૂજા કરવાથી કેવું ફળ પ્રાપ્ત થાય છે. હિન્દુ પંચાંગ પ્રમાણે આજે એટલે કે 30 એપ્રિલના રોજ અખાત્રીજ મનાવવામાં આવશે.

આ તિથિ સતયુગની આદિ તિથિ હોવાથી યુગાદિ કહેવાય છે. સર્વ પાપનો નાશ કરનાર અને સર્વ સુખ આપનાર છે, આ તિથિના દિવસે કરવામાં આવતાં કર્મનો નાશ થતો નથી, માટે તે કર્મ અક્ષય બને છે, જેથી અક્ષય તૃતીયા તરીકે ઓળખાય છે. આ તિથિએ પુણ્ય સ્નાન, જપ, હોમ, મંત્ર, સિદ્ધિ વગેરે કાર્ય કરવાથી તેનું ફળ પણ અક્ષય બને છે

આજે કલિયુગમાં પણ આ તિથિનો ભાવ ખૂબ જ રહેલો છે, જેમાં લોકો યંત્ર સિદ્ધિ, સોનુ, જમીન, વાહન ખરીદી ઉપરાંત લગ્ન કરવા જેવી બાબતને ખૂબ જ પ્રાધાન્ય આપે છે, કેમ કે આ કાર્ય દીર્ઘ બને. હાલમાં પણ આ દિવસ લગ્ન માટે કેટલાક પ્રાંતમાં કે પરિવારમાં વધુ પ્રધાન્યરૂપ જોવા મળે છે. કેમ કે તેઓની માન્યતા મુજબ આ દિવસે કરેલા લગ્ન ઘણા દોષને દૂર કરે છે, એટલે આ દિવસે લગ્ન પણ વધુ જોવા મળે છે, કેટલીક જગ્યાએ વિદ્વાનોના માર્ગદર્શન પ્રમાણે વિશિષ્ટ કાર્યના આયોજન પણ થતા હોય છે.

ધર્મ ધ્યાનમાં માનનાર આ દિવસે યંત્ર જેવા કે, શ્રી યંત્ર, કનકધારા યંત્ર, લક્ષ્મી નારાયણ યંત્ર વગેરેની સિદ્ધિ કે વિશેષ પૂજા કરતા હોય છે. યંત્ર પર મંત્રનો પ્રભાવ ઉપજાવી તેના ફળને અક્ષય પ્રાપ્તિની ભાવના રાખવામાં આવે છે. વિદ્વાનો પાસેથી કે ધર્મ ગ્રંથમાં અક્ષય તૃતીયાની વિસ્તૃત માહિતી, વ્રત, પૂજાની જાણકારી મેળવી શકાય છે, આપણને ઈશ્વરની કૃપાથી વર્ષમાં કેટલાક વિશિષ્ટ દિવસ, સમય વરદાનરૂપી મળેલા છે. જેનો સદુપયોગ જીવન અને સમાજને શ્રેષ્ઠ બનાવવા માટેનો હોય છે.

વૈશાખ સુદ ત્રીજ યુગાદિ તિથિ છે. એક ગણતરી મુજબ મેષ સંક્રાંતિ દરમિયાન આવતી હોય છે, એટલે સૂર્ય મેષ રાશિમાં હોય, જે તેની ઉચ્ચ રાશિ છે અને સુદ ત્રીજ તિથિ હોવાથી ચંદ્ર વૃષભમાં તેની ઉચ્ચ રાશિમાં હોય છે. આ યોગ વિશિષ્ટ હોય છે, જેમાં સૂર્ય અને ચંદ્ર પોતપોતાની ઉચ્ચ રાશિમાં હોય છે.

સૂર્ય અને ચંદ્રને આપણે પ્રત્યક્ષ દેવ તરીકે ઓળખીએ છીએ. જો આ દિવસે ઉપવાસ કરી દાન ધર્મ કરવામાં આવે તો ઉત્તમલોકની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ દિવસે લક્ષ્મીનારાયણનું પૂજન કરવામાં આવે તો ઉત્તમ ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે, તેમજ ગંગા સ્નાન કરવાથી પણ પાપનો નાશ થાય છે.

પૂજા કરવાનો શુભ સમય :

સવારે 11.01 થી 12.30
બપોરે 03.50 થી 05.20
સાંજે 05.21 થી 06.55
રાત્રે 08.20 થી 10.55

વિશ્વ નવકાર મહામંત્ર દિવસ નિમિત્તે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ દિલ્હીના વિજ્ઞાનભવનમાં આયોજિત સમારોહમાં ભાગ લીધો હતો અને સંબોધન કર્યું હતું. નરેન્દ્ર મોદી જે બોલ્યા એ અહીં શબ્દશઃ રજૂ કર્યું છે

વિજ્ઞાનભવનમાં આયોજિત વિશ્વ નવકાર મહામંત્ર દિવસના સમારોહમાં નરેન્દ્ર મોદી.

આ ૯ સંકલ્પો તમારી સાથે લઈ જાઓ

પાણી બચાવો
માતાના નામે એક વૃક્ષ
સ્વચ્છતાનું મિશન
વોકલ ફૉર લોકલ
દેશદર્શન
કુદરતી ખેતી
હેલ્ધી લાઇફસ્ટાઇલ
યોગ અને રમતને જીવનમાં સ્થાન
ગરીબોને સહાય

આ રહ્યું તેમનું સંબોધન:

જય જિનેન્દ્ર,

મન શાંત છે, મન સ્થિર છે, ફક્ત શાંતિ છે, એક અદ્ભુત અનુભૂતિ છે, શબ્દોની પેલે પાર, વિચારોની પેલે પાર નવકાર મહામંત્ર હજી પણ મનમાં ગુંજતો રહે છે…

નમો અરિહંતાણં॥

નમો સિદ્ધાણં॥

નમો આયરિયાણં॥

નમો ઉવજ્ઝાયાણં॥

નમો લોએ સવ્વસાહૂણં॥

9 April 2025 વિજ્ઞાનભવનમાં આયોજિત સમારોહમાં નરેન્દ્ર મોદીને વિશ્વ નવકાર મંત્ર દિવસનો મેમેન્ટો આપતા આયોજકો અને આ ક્ષણને વધાવતા શ્રાવકો.

એક સ્વર, એક પ્રવાહ, એક ઊર્જા, કોઈ ઉતાર-ચડાવ નહીં. ફક્ત સ્થિરતા, ફક્ત સમતા. એક સમાન ચેતના, સમાન લય અને અંદરથી સમાન પ્રકાશ. હું હજી પણ નવકાર મહામંત્રની આ આધ્યાત્મિક શક્તિને મારી અંદર અનુભવી રહ્યો છું. થોડાં વર્ષો પહેલાં હું બૅન્ગલોરમાં એક સામૂહિક મંત્રોચ્ચારનો સાક્ષી બન્યો હતો. આજે મને એ જ અનુભવ અને એ જ લાગણી સાથે જોવા મળ્યાં હતાં. આ વખતે દેશ અને વિદેશમાં લાખો-કરોડો પુણ્યશાળી આત્માઓ એક ચેતના સાથે જોડાયેલા, એકસાથે બોલાયેલા શબ્દો, એકસાથે ઊર્જા જાગૃત આ ખરેખર અભૂતપૂર્વ છે.

આ શરીરનો જન્મ ગુજરાતમાં થયો હતો, જ્યાં દરેક શેરીમાં જૈન ધર્મનો પ્રભાવ દેખાય છે અને બાળપણથી જ મને જૈન આચાર્યોનો સાથ મળ્યો છે.

નવકાર મહામંત્ર ફક્ત એક મંત્ર નથી. એ આપણી શ્રદ્ધાનું કેન્દ્ર છે. આપણા જીવનનો મૂળ સૂર અને એનું મહત્ત્વ ફક્ત આધ્યાત્મિક નથી. તે દરેકને પોતાનાથી લઈને સમાજ સુધીનો માર્ગ બતાવે છે. તે લોકોથી દુનિયા સુધીની સફર છે. આ મંત્રનો દરેક શબ્દ જ નહીં, દરેક અક્ષર પણ પોતાનામાં એક મંત્ર છે. જ્યારે આપણે નવકાર મહામંત્રનો જાપ કરીએ છીએ ત્યારે આપણે પંચ પરમેષ્ઠીને નમન કરીએ છીએ. પંચ પરમેષ્ઠી કોણ છે? અરિહંત – જેમણે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું છે, જે મહિમાવાન માણસોને જ્ઞાન આપે છે, જેની પાસે ૧૨ દૈવી ગુણો છે. સિદ્ધ – જેમણે ૮ કર્મોનો નાશ કર્યો છે, મોક્ષ પ્રાપ્ત કર્યો છે તે ૮ શુદ્ધ ગુણો ધરાવે છે. આચાર્ય – જેઓ મહાવ્રતનું પાલન કરે છે, જેઓ માર્ગદર્શક છે તેમનું વ્યક્તિત્વ ૩૬ ગુણોથી સંપન્ન છે. ઉપાધ્યાય – જેઓ શિક્ષણમાં મુક્તિના માર્ગનું જ્ઞાન આપે છે, જેઓ ૨૫ ગુણોથી ભરપૂર છે. સાધુ – જેઓ તપસ્યાના અગ્નિમાં પોતાની પરીક્ષા લે છે. જેઓ મુક્તિ પ્રાપ્તિ તરફ આગળ વધી રહ્યા છે તેમનામાં પણ ૨૭ મહાન ગુણો છે.

જ્યારે આપણે નવકાર મહામંત્રનો જાપ કરીએ છીએ ત્યારે આપણે ૧૦૮ દૈવી ગુણોને નમન કરીએ છીએ, આપણે માનવતાના કલ્યાણને યાદ કરીએ છીએ. આ મંત્ર આપણને યાદ અપાવે છે – જ્ઞાન અને કર્મ જીવનની દિશા છે, ગુરુ પ્રકાશ છે અને માર્ગ એ છે જે અંદરથી આવે છે. નવકાર મહામંત્ર કહે છે કે પોતાના પર વિશ્વાસ રાખો, પોતાની યાત્રા શરૂ કરો, દુશ્મન બહાર નથી, દુશ્મન અંદર છે. નકારાત્મક વિચારસરણી, અવિશ્વાસ, દ્વેષ, સ્વાર્થ આ બધા દુશ્મનો છે જેમને હરાવવા એ જ ખરો વિજય છે અને આ જ કારણ છે કે જૈન ધર્મ આપણને બહારની દુનિયાને નહીં પણ પોતાને જીતવા માટે પ્રેરણા આપે છે. જ્યારે આપણે આપણી જાતને જીતી લઈએ છીએ ત્યારે આપણે અરિહંત બનીએ છીએ અને તેથી નવકાર મહામંત્ર એ કોઈ માગ નથી, એ માર્ગ છે. એક એવો માર્ગ જે વ્યક્તિને અંદરથી શુદ્ધ કરે છે, જે માનવીને સુમેળનો માર્ગ બતાવે છે.

નવકાર મહામંત્ર સાચા અર્થમાં માનવધ્યાન, સાધના અને આત્મશુદ્ધિનો મંત્ર છે. આ મંત્ર વૈશ્વિક દૃષ્ટિકોણ ધરાવે છે. આ શાશ્વત મહામંત્ર ભારતની અન્ય શ્રુતિ-સ્મૃતિ પરંપરાઓની જેમ પેઢી દર પેઢી પહેલાં મૌખિક રીતે સદીઓ સુધી, પછી શિલાલેખો દ્વારા અને અંતે પ્રાકૃત હસ્તપ્રતો દ્વારા અને આજે પણ આપણને માર્ગદર્શન આપે છે. નવકાર મહામંત્ર એ યોગ્ય જ્ઞાન સાથે પાંચ પરમ દેવતાઓની પૂજા છે. આ સાચો દૃષ્ટિકોણ છે, સાચું ચારિત્ર્ય છે અને સૌથી ઉપર મોક્ષ તરફ દોરી જતો માર્ગ છે.

આપણે જાણીએ છીએ કે જીવનનાં ૯ તત્ત્વો છે. આ ૯ તત્ત્વો જીવનને પૂર્ણતા તરફ લઈ જાય છે. તેથી આપણી સંસ્કૃતિમાં ૯નું વિશેષ મહત્ત્વ છે. જૈન ધર્મમાં નવકાર મહામંત્ર, નવ તત્ત્વો, નવ ગુણો અને અન્ય પરંપરાઓમાં નવ ખજાના, નવદ્વાર, નવગ્રહ, નવદુર્ગા, નવધા ભક્તિ, નવ સર્વત્ર છે. દરેક સંસ્કૃતિમાં દરેક પ્રથામાં. ૯ વાર અથવા ૨૭, ૫૪, ૧૦૮ વાર એટલે કે ૯ના ગુણાંકમાં પણ જાપ કરો. શા માટે? કારણ કે ૯ પૂર્ણતાનું પ્રતીક છે. ૯ પછી બધું જ પુનરાવર્તન થાય છે. ૯ને કોઈ પણ વસ્તુ સાથે ગુણાકાર કરો, જવાબનું મૂળ ફરીથી ૯ છે. આ ફક્ત ગણિત નથી, એ ગણિત નથી. આ ફિલસૂફી છે. જ્યારે આપણે પૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરીએ છીએ ત્યારે આપણું મન, આપણું મગજ સ્થિરતા સાથે ઉપર તરફ જવા લાગે છે. નવી વસ્તુઓની કોઈ ઇચ્છા નથી. પ્રગતિ પછી પણ આપણે આપણા મૂળથી દૂર જતા નથી અને આ જ મહામંત્ર નવકારનો સાર છે.

નવકાર મહામંત્રનું આ દર્શન વિકસિત ભારતના વિઝન સાથે જોડાયેલું છે. મેં લાલ કિલ્લા પરથી કહ્યું છે – વિકસિત ભારતનો અર્થ વિકાસની સાથે-સાથે વારસો પણ છે! એક એવું ભારત જે અટકશે નહીં, એક એવું ભારત જે થોભશે નહીં. જે ઊંચાઈઓને સ્પર્શશે પણ પોતાના મૂળથી કપાશે નહીં. વિકસિત ભારતને એની સંસ્કૃતિ પર ગર્વ થશે. એટલા માટે આપણે આપણા તીર્થંકરોના ઉપદેશોનું જતન કરીએ છીએ. જ્યારે ભગવાન મહાવીરના બે હજાર પાંચસો પચાસમા નિર્વાણ મહોત્સવનો સમય આવ્યો ત્યારે અમે એને સમગ્ર દેશમાં ઊજવ્યો. આજે જ્યારે વિદેશથી પ્રાચીન મૂર્તિઓ પાછી આવે છે ત્યારે આપણા તીર્થંકરોની મૂર્તિઓ પણ પાછી આવે છે. તમને એ જાણીને ગર્વ થશે કે પાછલાં વર્ષોમાં ૨૦થી વધુ તીર્થંકરોની મૂર્તિઓ વિદેશથી પરત કરવામાં આવી છે જે કોઈક સમયે ચોરાઈ ગઈ હતી.

ભારતની ઓળખને આકાર આપવામાં જૈન ધર્મની ભૂમિકા અમૂલ્ય રહી છે. અમે એને બચાવવા માટે પ્રતિબદ્ધ છીએ. મને ખબર નથી કે તમારામાંથી કેટલા લોકો નવું સંસદભવન જોવા ગયા હશે. અને જો તમે ત્યાં ગયા હોત તો પણ તમે ધ્યાનથી જોયું હોત કે નહીં? તમે જોયું, નવી સંસદ લોકશાહીનું મંદિર બની ગયું. ત્યાં પણ જૈન ધર્મનો પ્રભાવ સ્પષ્ટપણે દેખાય છે. શાર્દુલ દ્વારમાં પ્રવેશતાંની સાથે જ સ્થાપત્ય ગૅલરીમાં સમ્મેતશિખર દૃશ્યમાન છે. લોકસભાના પ્રવેશદ્વાર પર તીર્થંકરની પ્રતિમા છે, આ પ્રતિમા ઑસ્ટ્રેલિયાથી પરત કરવામાં આવી છે. બંધારણ ગૅલરીની છત પર ભગવાન મહાવીરનું એક અદ્ભુત ચિત્ર છે. દક્ષિણ ભવનની દીવાલ પર બધા ૨૪ તીર્થંકરો એકસાથે છે. કેટલાક લોકોને જીવંત થવામાં સમય લાગે છે, તે લાંબી રાહ જોયા પછી આવે છે; પરંતુ તે મજબૂત રીતે આવે છે. આ ફિલસૂફીઓ આપણા લોકશાહીને દિશા બતાવે છે અને સાચો રસ્તો બતાવે છે. પ્રાચીન આગમ ગ્રંથોમાં જૈન ધર્મની વ્યાખ્યાઓ ખૂબ જ સંક્ષિપ્ત સૂત્રોમાં લખવામાં આવી છે. જેમ કે – वत्थु सहावो धम्मो, चारित्तम् खलु धम्मो, जीवाण रक्खणं धम्मो.

આ મૂલ્યોને અનુસરીને અમારી સરકાર સબકા સાથ, સબકા વિકાસના મંત્ર પર આગળ વધી રહી છે.

જૈન ધર્મનું સાહિત્ય ભારતના બૌદ્ધિક ગૌરવનો આધાર છે. આ જ્ઞાનનું જતન કરવું એ આપણી ફરજ છે અને તેથી જ આપણે પ્રાકૃત અને પાલીને શાસ્ત્રીય ભાષાઓનો દરજ્જો આપ્યો. હવે જૈન સાહિત્ય પર વધુ સંશોધન શક્ય બનશે. અને સાથીઓ,

ભાષા ટકી રહેશે તો જ્ઞાન ટકી રહેશે, ભાષા વધશે તો જ્ઞાન વધશે. તમે જાણો છો કે આપણા દેશમાં સેંકડો વર્ષ જૂની જૈન હસ્તપ્રતો છે. દરેક પાનું ઇતિહાસનો અરીસો છે. એ જ્ઞાનનો મહાસાગર છે. समया धम्म मुदाहरे मुणी – સમાનતામાં ધર્મ છે. जो सयं जह वेसिज्जा तेणो भवइ बंद्गो – જે જ્ઞાનનો દુરુપયોગ કરે છે એનો નાશ થાય છે. कामो कसायो खवे जो, सो मुणी – पावकम्म-जओ – જે બધી ઇચ્છાઓ અને જુસ્સા પર વિજય મેળવે છે તે સાચો ઋષિ છે.

કમનસીબે ઘણા મહત્ત્વપૂર્ણ ગ્રંથો ધીમે-ધીમે અદૃશ્ય થઈ રહ્યા હતા. એટલા માટે આપણે જ્ઞાન ભારતમ્ મિશન શરૂ કરવા જઈ રહ્યા છીએ. આ વર્ષના બજેટમાં આની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. દેશમાં કરોડો હસ્તપ્રતોનો સર્વે કરવાની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. પ્રાચીન વારસાનું ડિજિટાઇઝેશન કરીને આપણે પ્રાચીનતાને આધુનિકતા સાથે જોડીશું. બજેટમાં આ ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ જાહેરાત હતી અને તમારે લોકોએ ખૂબ ગર્વ અનુભવવો જોઈએ. જોકે તમારું ધ્યાન ૧૨ લાખ રૂપિયાની આવકવેરા-મુક્તિ તરફ ગયું હશે. સમજદાર વ્યક્તિ માટે એક ઇશારો પૂરતો છે.

આ મિશન જે આપણે શરૂ કર્યું છે એ પોતે જ એક અમૃત સંકલ્પ છે! નવું ભારત AI દ્વારા શક્યતાઓનું અન્વેષણ કરશે અને આધ્યાત્મિકતા દ્વારા વિશ્વને માર્ગ બતાવશે.

જેટલો મેં જૈન ધર્મને જાણ્યો અને સમજ્યો છે, જૈન ધર્મ ખૂબ જ વૈજ્ઞાનિક અને એટલો જ સંવેદનશીલ છે. આજે દુનિયા જે પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરી રહી છે – યુદ્ધ હોય, આતંકવાદ હોય કે પર્યાવરણીય સમસ્યાઓ હોય – આવા પડકારોનો ઉકેલ જૈન ધર્મના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોમાં રહેલો છે. જૈન પરંપરાના પ્રતીકમાં લખેલું છે – परस्परोग्रहो जीवानाम – જેનો અર્થ થાય છે કે વિશ્વના બધા જીવો એકબીજા પર આધારિત છે. તેથી જૈન પરંપરા સૌથી સૂક્ષ્મ હિંસાને પણ પ્રતિબંધિત કરે છે. આ પર્યાવરણ સંરક્ષણ, પરસ્પર સંવાદિતા અને શાંતિનો શ્રેષ્ઠ સંદેશ છે. આપણે બધા જૈન ધર્મના પાંચ મુખ્ય સિદ્ધાંતો વિશે પણ જાણીએ છીએ, પરંતુ બીજો એક મહત્ત્વપૂર્ણ સિદ્ધાંત છે – બહુવચનવાદ. આજના યુગમાં અનેકાંતવાદનું દર્શન વધુ સુસંગત બન્યું છે. જ્યારે આપણે બહુલવાદમાં માનીએ છીએ ત્યારે યુદ્ધ અને સંઘર્ષની પરિસ્થિતિઓ ઊભી થતી નથી. પછી લોકો બીજાઓની લાગણીઓને સમજે છે અને તેમનો દૃષ્ટિકોણ પણ સમજે છે. મારું માનવું છે કે આજે સમગ્ર વિશ્વને અનેકાંતવાદનાં દર્શનને સમજવાની જરૂર છે.

આજે દુનિયાનો ભારત પર વિશ્વાસ વધુ ઊંડો બની રહ્યો છે. આપણા પ્રયત્નો, આપણાં પરિણામો હવે પોતાનામાં પ્રેરણા બની રહ્યાં છે. વૈશ્વિક સંસ્થાઓ ભારત તરફ જોઈ રહી છે. શા માટે? કારણ કે ભારત આગળ વધી ગયું છે અને જ્યારે આપણે આગળ વધીએ છીએ ત્યારે આ ભારતની વિશેષતા છે, જ્યારે ભારત આગળ વધે છે ત્યારે બીજાઓ માટે રસ્તા ખૂલે છે. આ જૈન ધર્મની ભાવના છે. હું ફરીથી કહીશ, સંપરોપગ્રહ જીવનમ! જીવન ફક્ત પરસ્પર સહયોગથી જ ચાલે છે. આ વિચારસરણીને કારણે ભારત પાસેથી વિશ્વની અપેક્ષાઓ પણ વધી છે અને અમે અમારા પ્રયાસો પણ વધુ તીવ્ર બનાવ્યા છે. આજે સૌથી મોટી કટોકટી છે; ઘણી કટોકટીઓમાંથી એક કટોકટી સૌથી વધુ ચર્ચામાં આવે છે – આબોહવા પરિવર્તન. આનો ઉકેલ શું છે? ટકાઉ જીવનશૈલી. એટલા માટે ભારતે મિશન લાઇફ શરૂ કર્યું. મિશન લાઇફ એટલે પર્યાવરણ માટે જીવનશૈલી અને જૈન સમુદાય સદીઓથી આ રીતે જીવી રહ્યો છે. સરળતા, સંયમ અને ટકાઉપણું તમારા જીવનનો મુખ્ય ભાગ છે. જૈન ધર્મમાં કહેવામાં આવ્યું છે – અપરિગ્રહ. હવે આ વાત લોકો સુધી પહોંચાડવાનો સમય છે. હું તમને વિનંતી કરું છું કે તમે ગમે ત્યાં હો, દુનિયાના કોઈ પણ ખૂણામાં હો, ગમે તે દેશમાં હો, મિશન લા​ઇફના ધ્વજવાહક બનો.

આજની દુનિયા માહિતીની દુનિયા છે. જ્ઞાનનો ભંડાર હવે દેખાવા લાગ્યો છે, પણ न विज्जा विण्णाणं करोति किंचि! શાણપણ વિનાનું જ્ઞાન ફક્ત ભારેપણું છે, કોઈ ઊંડાણ નથી. જૈન ધર્મ આપણને શીખવે છે કે સાચો માર્ગ ફક્ત જ્ઞાન અને શાણપણ દ્વારા જ મળે છે. આ સંતુલન આપણા યુવાનો માટે સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ છે. અમે ઇચ્છીએ છીએ કે જ્યાં ટેક્નૉલૉજી હોય ત્યાં સ્પર્શ પણ હોવો જોઈએ. જ્યાં કૌશલ્ય છે ત્યાં આત્મા પણ હોવો જોઈએ. નવકાર મહામંત્ર આ શાણપણનો સ્રોત બની શકે છે. નવી પેઢી માટે આ મંત્ર ફક્ત એક જાપ નથી, એ એક દિશા છે.

૯ સંકલ્પ

આજે જ્યારે નવકાર મહામંત્રનો જાપ સમગ્ર વિશ્વમાં આટલી મોટી સંખ્યામાં એકસાથે થઈ રહ્યો છે ત્યારે હું ઇચ્છું છું કે આપણે બધા, આજે આપણે જ્યાં પણ બેઠા હોઈએ, ફક્ત આ રૂમમાં જ નહીં – આ ૯ સંકલ્પો તમારી સાથે લઈ જાઓ. તમે તાળીઓ નહીં પાડો, કારણ કે તમને લાગશે કે મુશ્કેલી આવી રહી છે. પહેલો સંકલ્પ – પાણી બચાવવાનો સંકલ્પ. તમારામાંથી ઘણા લોકો મહુડીની યાત્રા પર ગયા હશે. ત્યાં બુદ્ધિસાગરજી મહારાજે ૧૦૦ વર્ષ પહેલાં કંઈક કહ્યું હતું એ ત્યાં લખેલું છે. બુદ્ધિસાગર મહારાજજીએ કહ્યું હતું કે ‘કરિયાણાની દુકાનોમાં પાણી વેચાશે…’ ૧૦૦ વર્ષ પહેલાં કહ્યું હતું. આજે આપણે એ ભવિષ્ય જીવી રહ્યા છીએ. આપણે પીવા માટે કરિયાણાની દુકાનમાંથી પાણી ખરીદીએ છીએ. હવે આપણે દરેક ટીપાનું મૂલ્ય સમજવું પડશે. દરેક ટીપાને બચાવવાની આપણી ફરજ છે.

બીજો સંકલ્પ – માતાના નામે એક વૃક્ષ. છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં દેશમાં ૧૦૦ કરોડથી વધુ વૃક્ષો વાવવામાં આવ્યાં છે. હવે દરેક વ્યક્તિએ પોતાની માતાના નામે એક વૃક્ષ વાવવું જોઈએ અને માતાના આશીર્વાદ મુજબ એનું જતન કરવું જોઈએ. જ્યારે તમે મને ગુજરાતની ધરતી પર સેવા કરવાની તક આપી ત્યારે મેં એક પ્રયોગ કર્યો. તો મેં તારંગાજીમાં એક તીર્થંકર વન બનાવ્યું હતું. તારંગાજી ઉજ્જડ સ્થિતિમાં છે. જો પ્રવાસીઓ આવે તો તેમને બેસવાની જગ્યા મળે અને હું આ તીર્થંકર જંગલમાં જે વૃક્ષ નીચે આપણા ૨૪ તીર્થંકરો બેઠા હતા એ વૃક્ષ શોધીને રોપવા માગતો હતો. મેં પ્રયત્નોમાં કોઈ કમી રાખી નહીં, પણ કમનસીબે હું ફક્ત ૧૬ વૃક્ષો જ ભેગાં કરી શક્યો; મને ૮ વૃક્ષો મળ્યાં નહીં. જે વૃક્ષો નીચે તીર્થંકરો ધ્યાન કરતા હતા એ લુપ્ત થઈ જાય તો શું આપણા હૃદયમાં કોઈ વેદના થાય છે? તમે પણ નક્કી કરો કે હું એ વૃક્ષ વાવીશ જે નીચે દરેક તીર્થંકર બેઠા હતા અને હું એ વૃક્ષ મારી માતાના નામે વાવીશ.

ત્રીજો સંકલ્પ – સ્વચ્છતાનું મિશન. સ્વચ્છતામાં સૂક્ષ્મ અહિંસા છે, હિંસાથી મુક્તિ છે. આપણી દરેક શેરી, દરેક વિસ્તાર, દરેક શહેર સ્વચ્છ હોવાં જોઈએ, દરેક વ્યક્તિએ એમાં યોગદાન આપવું જોઈએ, ખરુંને?

ચોથો સંકલ્પ – લોકલ માટે વોકલ. એક કામ કરો, ખાસ કરીને મારા યુવાનો, યુવાન મિત્રો, દીકરીઓ, સવારે ઊઠવાથી લઈને રાત્રે સૂવા સુધી તમે ઘરમાં જે કંઈ પણ વસ્તુઓ વાપરો છો, બ્રશ કરો, કાંસકો કરો, ગમે એ કરો, બસ એક યાદી બનાવો કે એમાંથી કેટલી વસ્તુઓ વિદેશી છે. તમારા જીવનમાં કેવા પ્રકારની બાબતો પ્રવેશી છે એ જોઈને તમે પોતે પણ આશ્ચર્યચકિત થઈ જશો. પછી નક્કી કરો કે આ અઠવાડિયે હું ત્રણ વસ્તુઓ ઘટાડીશ, આવતા અઠવાડિયે હું પાંચ વસ્તુઓ ઘટાડીશ અને પછી ધીમે-ધીમે દરરોજ ૯ વસ્તુઓ ઘટાડીશ અને એક પછી એક નવકાર મંત્રનો જાપ કરતી વખતે એક પછી એક ઘટાડો કરતી રહીશ.

જ્યારે હું કહું છું કે વોકલ ફૉર લોકલ, ભારતમાં બનેલી વસ્તુઓ જે ભારતમાં તેમ જ સમગ્ર વિશ્વમાં વેચાય છે. આપણે સ્થાનિકને વૈશ્વિક બનાવવું પડશે. આપણે એવાં ઉત્પાદનો ખરીદવાં પડશે જેમાં ભારતીયના પરસેવાની સુગંધ હોય અને ભારતીય માટીની સુગંધ હોય અને બીજાઓને પણ પ્રેરણા મળે.

પાંચમો સંકલ્પ – દેશનું વિઝન. તમે દુનિયાભરમાં ફરવા જઈ શકો છો; પણ પહેલાં ભારતને જાણો, તમારા ભારતને જાણો. આપણું દરેક રાજ્ય, દરેક સંસ્કૃતિ, દરેક ખૂણો, દરેક પરંપરા અદ્ભુત છે, અમૂલ્ય છે. એ જોવું જોઈએ અને આપણે એને નહીં જોઈએ અને કહીશું કે જો દુનિયા તેને જોવા આવે તો તે કેમ આવશે ભાઈ. હવે જો આપણે ઘરે આપણાં બાળકોને મહાનતા નહીં આપીએ તો પછી પાડોશમાં કોણ આપશે?

છઠ્ઠો સંકલ્પ – કુદરતી ખેતી અપનાવવાનો. જૈન ધર્મમાં કહેવાય છે – जीवो जीवस्स नो हन्ता – એક જીવ બીજા જીવનો ખૂની ન બનવો જોઈએ. આપણે ધરતીમાતાને રસાયણોથી મુક્ત કરવી પડશે. આપણે ખેડૂતોની સાથે ઊભા રહેવું પડશે. કુદરતી ખેતીનો મંત્ર દરેક ગામમાં લઈ જવો પડશે.

સાતમો સંકલ્પ – સ્વસ્થ જીવનશૈલી અપનાવો. ખોરાકમાં ભારતીય પરંપરા તરફ પાછા ફરવું જોઈએ. બાજરી શ્રીઅન્ન શક્ય એટલી વધુ પ્લેટોમાં હોવી જોઈએ અને સ્થૂળતાને દૂર રાખવા માટે ખોરાકમાં ૧૦ ટકા ઓછું તેલ હોવું જોઈએ! અને તમે અકાઉન્ટિંગ જાણો છો, પૈસા બચશે અને કામ થશે.

જૈન પરંપરા કહે છે – तपेणं तणु मंसं होइ। તપસ્યા અને આત્મસંયમ દ્વારા શરીર સ્વસ્થ બને છે અને મન શાંત બને છે. આ માટે એક મોટું માધ્યમ યોગ અને રમતગમત છે. તેથી આઠમો સંકલ્પ એ છે કે જીવનમાં યોગ અને રમતગમતનો સમાવેશ કરવો. ઘર હોય કે ઑફિસ, સ્કૂલ હોય કે પાર્ક, આપણે રમવું અને યોગ કરવા એ આપણા જીવનનો એક ભાગ બનાવવો પડશે. નવમો ઠરાવ ગરીબોને મદદ કરવાનો ઠરાવ છે. કોઈનો હાથ પકડીને, કોઈની થાળી ભરીને આ જ ખરી સેવા છે.

હું ગૅરન્ટી આપું છું કે આ નવા સંકલ્પો આપણને નવી ઊર્જા આપશે. આપણી નવી પેઢીને એક નવી દિશા મળશે અને આપણા સમાજમાં શાંતિ, સંવાદિતા અને કરુણા વધશે. અને હું ચોક્કસ એક વાત કહીશ કે જો મેં મારા પોતાના ભલા માટે આમાંથી એક પણ નવો સંકલ્પ લીધો હોય તો એ ન કરશો. ભલે તમે મારા પક્ષના ભલા માટે કર્યું હોય, પણ એ ન કરો. હવે તમારે કોઈ પ્રતિબંધો ન હોવા જોઈએ. અને બધા મહારાજસાહેબ પણ મારી વાત સાંભળી રહ્યા છે. હું તેમને વિનંતી કરું છું કે જો મારા આ શબ્દો તમારા મોઢામાંથી નીકળશે તો શક્તિ વધશે.

રત્નત્રય, દસલક્ષણ, સોળ કારણ, પર્યુષણ વગેરે જેવા આપણા મહાન તહેવારો આત્મકલ્યાણનો માર્ગ મોકળો કરે છે. એ જ વિશ્વ નવકાર મહામંત્ર આ દિવસ વિશ્વમાં સતત સુખ, શાંતિ અને સમૃદ્ધિમાં વધારો કરે. મને આપણા આચાર્ય ભગવંતોમાં સંપૂર્ણ વિશ્વાસ છે અને તેથી મને તમારામાં પણ વિશ્વાસ છે. હું આજે ખુશ છું અને હું આ ખુશી વ્યક્ત કરવા માગું છું, કારણ કે હું પહેલાં પણ આ વસ્તુઓ સાથે સંકળાયેલો છું. મને ખૂબ આનંદ છે કે આ કાર્યક્રમ માટે ચારેય જૂથો એકસાથે આવ્યાં છે. આ સ્ટૅન્ડિંગ ઓવેશન મોદી માટે નથી, હું એને એ ચારેય સંપ્રદાયોના તમામ મહાપુરુષોનાં ચરણોમાં સમર્પિત કરું છું. આ આયોજન, આ આયોજન આપણી પ્રેરણા, આપણી એકતા, આપણી એકતા અને એકતાની શક્તિની લાગણી અને એકતાની ઓળખ બની છે. આપણે દેશમાં એકતાનો સંદેશ આ રીતે લઈ જવો પડશે. આપણે ભારત માતા કી જય કહેનારા દરેકને સામેલ કરવા પડશે. આ એક વિકસિત ભારત બનાવવા માટેની ઊર્જા છે. એ એનો પાયો
મજબૂત બનાવશે.

આજે આપણે સૌભાગ્યશાળી છીએ કે દેશમાં ઘણી જગ્યાએ આપણને ગુરુભગવાનના આશીર્વાદ પણ મળી રહ્યા છે. આ વૈશ્વિક કાર્યક્રમનું આયોજન કરવા બદલ હું સમગ્ર જૈન પરિવારને સલામ કરું છું. આજે હું આપણા આચાર્ય ભગવંત, મહારાજસાહેબ, મુનિમહારાજ, દેશ અને વિદેશમાં એકઠાં થયેલાં શ્રાવકો અને શ્રાવિકાઓને મારા શ્રદ્ધાપૂર્વક પ્રણામ કરું છું. હું ખાસ કરીને JITOને આ કાર્યક્રમનું આયોજન કરવા બદલ અભિનંદન આપું છું. નવકાર મંત્ર કરતાં JITO માટે વધુ તાળીઓ પડી રહી છે. JITO ઍપેક્સના ચૅરમૅન પૃથ્વીરાજ કોઠારીજી, પ્રમુખ વિજય ભંડારીજી, ગુજરાતના ગૃહપ્રધાન હર્ષ સંઘવીજી, JITOના અન્ય અધિકારીઓ અને દેશ અને દુનિયાના ખૂણે-ખૂણેથી આવેલા મહાનુભાવો, આપ સૌને આ ઐતિહાસિક આયોજન માટે શુભકામનાઓ.

“ભયે પ્રગટ કૃપાલા” અયોધ્યામાં ભગવાન રામના જન્મોત્સવની દિવ્ય ઉજવણી; સુર્યતિલકનાં અલૌકિક દર્શન
અયોધ્યા: રામનગરી અયોધ્યામાં આરાધ્ય ભગવાન શ્રીરામની જન્મજયંતિ પર ચારે બાજુ આનંદ છે. મર્યાદા પુરુષોતમ ભગવાન શ્રીરામનાં જન્મોત્સવની રામ જન્મભૂમિ અયોધ્યા ખાતે ઉજવણી કરવામાં આવી હતી. બપોરનાં બરાબર 12 વાગ્યે, ભગવાન શ્રીરામનાં જન્મોત્સવની ઉજવણીન આરંભ થયો હતો. ભગવાન રામનાં લલાટ પર સૂર્ય તિલક કરવામાં આવ્યું હતું. જન્મોત્સવની દિવ્ય ઉજવણીનાં સહભાગી થવા માટે દેશમાંથી જ નહીં પણ વિદેશથી પણ શ્રદ્ધાળુઓ પહોંચ્યા અયોધ્યા પહોંચ્યા છે.

આ અલૌકિક ક્ષણમાં ભગવાનના પ્રાગટ્યની આરતી કરવામાં આવી હતી. રામ મંદિરમાં મહાઆરતીની સાથે ભગવાનને સૂર્ય કિરણોથી અભિષેક પણ કરવામાં આવ્યો હતો. રામ મંદિરમાં સૂર્ય તિલકની તૈયારીઓ માટે ઇસરો અને સીબીઆરઆઈના વૈજ્ઞાનિકોની એક ટીમે અહીં કેમ્પ કર્યો હતો.

આજે ચૈત્ર મહિનાની નવમીનો દિવસ છે અને આજના દિવસે ભગવાન શ્રીરામનો પ્રાગટ્યોત્સવ ઉજવવામાં આવે છે. આજે રામનવમીની દેશભરમાં ઉજવણી કરવામાં આવી રહી છે. ભગવાન શ્રીરામની જન્મભૂમિ અયોધ્યામાં તેનો અનેરી રોનક છે અને ભગવાન રામના જન્મોત્સવનાં સાક્ષી બનવા માટે અને તેની એક ઝલક મેળવવા માટે ઉત્સુક હજારો શ્રદ્ધાળુઓ અયોધ્યા પહોંચી રહ્યા છે.

ભગવાન શ્રીરામની જન્મભૂમિ અયોધ્યામાં રામનવમીનો અનેરો ઉત્સાહ જોવા મળી રહ્યો છે. અયોધ્યા નગરીને પુષ્પો અને રંગબેરંગી રોશનીથી શણગારવામાં આવી છે. શ્રીરામ જન્મભૂમિ અને રામ મંદિરના મુખ્ય દ્વારને પણ રંગબેરંગી ફૂલોથી શણગારવામાં આવ્યા છે.